اهمیت پرتاب ماهواره نور توسط ایران اسلامی به مدار زمین

اهمیت پرتاب ماهواره نور به مدار زمین

نوشته: دکتر علی قدسی

پرتاب ماهواره به فضا تا قبل از جنگ جهانی دوم سابقه نداشته است، اولین ماهواره در سال 1957 توسط روسها به فضا پرتاب شد، این ماهواره که «اسپوتنیک-1 » نام گرفت در روز 4 اکتبر 1957 به مدار زمین پرتاب شد. پرتاب این ماهواره غرب را شوکه کرد زیرا آنها معتقد بودند روسیه قادر به ارسال ماهواره به فضا نیست.

اسپوتنیک هر ۴ ساعت و ۴۶ دقیقه با سرعتى برابر با هشت هزار متر در ثانیه یکبار به دور زمین در مدار بیضى شکل مى‌‌گشت.

این ماهواره به دلیل اثرات جو زمین روز به روز از ارتفاع مداری آن کاسته می‌شد تا این که در چهارم ژانویه ۱۹۵۸ یعنی سه ماه پس از پرتاب، به زمین سقوط کرد.

متعاقب این شاهکار علمی در 3 نوامبر سال 1957 روسیه ماهواره‌ بزرگ‌تری را به نام «اسپوتنیک 2» که حامل یک سگ به نام «لایکا» بود به فضا پرتاب کرد.

لایکا سگ فضانورد و نخستین حیوانی بود که مدار زمین را دور زد. همچنین او نخستین جانداری بود که در این مدار مُرد.

پس از آن آمریکا اولین ماهواره خود را به نام «اکسپلورر ۱» را در 31 ژانویه سال 1958 به فضا پرتاب کرد. این ماهواره کوچکتر از «اسپوتنیک 2» اما سنگین تر از آن بود.

اسپوتنیک و اکسپلورر 1 در یک فضای رقابتی میان آمریکا و روسیه پرتاب شدند. از طرفی تمرکز بر ماهواره‌ها به عنوان ابزارهای سیاسی در سال 1961 شروع راهی برای فرستادن انسان‌ها به فضا بود.

یک دهه بعد اهداف هر دو کشور تجزیه شد به گونه‌ای که آمریکا به طور جداگانه افرادی را به سطح ماه فرستاد و شاتل فضایی را ساخت. روسیه نیز نخستین ایستگاه فضایی جهان را به نام «سالیوت 1» ساخت و در سال 1971 پرتاب کرد. به دنبال ساخت این ایستگاه آمریکا ایستگاه «اسکای‌لب» و روسیه «ایستگاه فضایی میر» را ساختند. پس از آن کشورهای دیگر نیز پرتاب ماهواره‌های خود را به فضا آغاز کردند.

ماهواره هایی که از آن تاریخ به بعد توسط کشورهای مختلف به فضا پرتاب شده اند کاربردهایی نظیر هواشناسی، جهت پیش‌بینی‌های آب و هوا، دیدبانی زمین، برای سنجش از دور،  مخابراتی، برای برقراری تماس‌های تلفنی از راه دور و پخش تلویزیونی زنده از سراسر جهان، ضد سلاح، برای خراب کردن ماهواره‌های دشمن و دیگر سلاح‌های مداری،

ستاره‌شناختی، برای مشاهده فاصله سیاره‌ها وکهکشان‌ها و دیگر اشیای خارجی در فضا،  زیستی، برای حمل ارگانیسم‌های زنده و آزمایشهای علمی، مینیاتوری،دارای وزن کم و سایز کوچک، هدایت‌کننده، برای پخش سیگنال‌های رادیویی عمدتا برای ناوبری دریافت‌کننده‌های موبایل و یا مکان یابی آنها، اکتشافی، برای کاربردهای نظامی و جاسوسی و اخیرا برای تسهیل برقراری اینترنت و ... داشته اند.

اینک با کوچک شدن کامپیوترها و دیگر سخت‌افزارها و ریزپردازنده ها، ماهواره‌های بسیار کوچک‌تری برای ارتباطات مخابراتی و ... در مدار زمین قرار داده می شود.

اکنون شرکت‌ها و دانشگاه‌ها، در حال ساخت «تاسواره» و یا «کیوبست» ساکن مدار پایین زمین هستند.

تاسواره‌ها ماهواره‌هایی متشکل از واحدهای ساختاری مکعبی هستند که درون یک خشاب با قابلیت یکپارچه‌سازی با سامانه پرتابگر به آسانی در مدار زمین قرار داده می شود. تاسواره‌ها بسته به این که از چند واحد تشکیل شده باشند جزء پیکو ماهواره‌ها یا نانو ماهواره‌ها تقسیم بندی می شوند.

نواحی اطراف زمین که برای استقرار ماهواره ها از آنها استفاده می شوند عبارتند از:

1. «مدار نزدیک زمین» به بزرگی تقریبا 160 تا 2000 کیلومتر (تقریبا 100 تا 1250 مایل) که عمدتا ایستگاههای فضایی بین‌المللی و شاتل های فضایی در این مدار قرار می گیرند.

تمام ماموریت‌های انسانی (به جز «آپولو» که به ماه پرواز کرد) و بیشتر ماهواره‌ها در این ناحیه فعالیت می‌کنند.

2. «مدار زمین‌ثابت» که بدان «کمربند کلارک» نیز گفته می‌شود بهترین نقطه برای استفاده ماهواره‌های ارتباطی است. این منطقه در بالای خط استوای زمین و در ارتفاع 35.786 کیلومتری قرار دارد.
3. اگرچه برخی ماهواره‌ها در اطراف استوا به بهترین شکل استفاده می‌شوند،‌ بعضی دیگر با «مدارهای قطبی» سازگارترند. آنها زمین را از قطبی به قطب دیگر دور می‌زنند به طوری که مناطق قطب شمال و جنوب را پوشش می‌دهند. از جمله ماهواره‌های مدار قطبی می توان به ماهواره‌های هواشناسی، شناسایی و اکتشافی اشاره کرد.

 

«ایستگاه فضایی بین‌المللی» بعنوان بزرگ‌ترین ماهواره که بیش از یک دهه از ساخت آن می‌گذرد، با مشارکت بیش از ۱۵ کشور ساخته شده و در مدار نزدیک زمین و در ارتفاع ۳۳۰ تا ۴۳۵ کیلومتری از سطح زمین در حرکت است. انتظار می‌رود ماموریت این ایستگاه تا سال 2024 ادامه یابد.

5 کشور به طور انحصاری و جداگانه کنترل 976 ماهواره‌ را در مدار زمین برعهده دارند.

این کشورها از ماهواره‌ با اهداف مختلفی از جمله نظامی، هواشناسی، مخابراتی، جاسوسی و ... استفاده می‌کنند که آمریکا مالک بیشترین ماهواره در بین آنها است.

پس از آمریکا، چین  177 ماهواره، روسیه 133 ماهواره، ژاپن 56 ماهواره، و انگلستان 42 ماهواره در مدار زمین قرار داده اند.

قرار گرفتن ایران در بین ۱۰ کشور فضایی جهان ثمره بیش از ۴ دهه تلاش و مجاهدت فرزندان این سرزمین بوده و اکنون ایران از جایگاهی قابل اتکا در این صنعت "های تک" در بین کشورهای معدود صاحب این فناوری است.

با اینکه دشمنان ایران اسلامی و در راس آن امریکا برای جلوگیری از توسعه فن آوری فضایی ایران تحریم های زیادی را به ایران تحمیل کرده بودند، ایران توانست با پرتاب ماهواره نور آنها را برای چندمین بار در بهت و حیرت قرار دهد.

 پس از انقلاب ماهواره مشترک مخابراتی به نام «بدر» در مدار ژئو قرار گرفت. این ماهواره با تمام القائات منفی که وجود داشت، توانست 47 روز در مدار 250 کیلومتری قرار گیرد و طبق برنامه‌ طراحی شده‌اش عمل کرد.

پس از این ماهواره، ماهواره سنجشی «نوید» به مدت پنجاه و هفت روز در مدار قرار گرفت. پس از این، ایران به‌دنبال ایجاد و تثبیت چرخه کامل فناوری فضایی بود. تکمیل این چرخه فضایی منجر به پرتاب ماهواره نور گردیدکه کاربردهای فراوانی در صنعت اینترنت، هواشناسی و مطالعات زمین شناسی و از همه مهمتر مطالعات نظامی نظیر دسترسی به تصاویر ماهواره ای در صنعت حمل و نقل اینترنتی و صنعت هواشناسی خواهد داشت.  اهمیت پرتاب این ماهواره زمانی بیشتر آشکار میشود که به قول فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سرلشکر سلامی تا دیروز از زمین به آسمان نگاه میکردیم ولی اکنون می توانیم از آسمان به زمین نگاه کنیم.

در اینجا اصلی ترین سوالی که مطرح می شود این است که نگرانی آمریکا از توسعه فعالیتهای فضایی ایران چیست؟

وقتی در سال 92  نخستین مرکز رهگیری فضایی کشور، با هدف رصد اشیاء‌ آسمانی در مدار زمین افتتاح شد، آسوشیتدپرس اولین خبرگزاری خارجی بود که به نقلِ جزئیات این مرکز پرداخت و خبرگزاری شین‌هوا به نقل از رئیس جمهور وقت از اهداف افتتاح آن گفت.

بعد از افتتاح این مرکز، چهارمین ماهواره‌ بومی ایران، با نام "فجر" به فضا پرتاب شد. همان زمان باز هم رسانه‌های غربی این پرتاب را به مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 ربط دادند، خبرگزاری آسوشیدپرس در این‌باره نوشت همزمانی مذاکرات 5+1 با پرتاب ماهواره در ایران، باعث نگرانی بازرسان می‌شود!

یا وقتی موشک ماهواره‌بر سیمرغ ایران به فضا پرتاب شد، تمام رسانه‌های ترکیه به عنوان کشور همسایه ایران، بازتاب دهنده این خبر بودند. این بازتاب از این جهت اهمیت دارد که یک کشور، خود تکنولوژی پرتاب ماهواره به فضا ندارد و مشتاق آزمایشات فضایی ایران است. موشک فضایی سیمرغ قادر است یک ماهواره 250 کیلوگرمی را در فاصله 500 کیلومتری از سطح زمین قرار دهد. همین موفقیت سوژه روزنامه‌های ترکیه شد. روزنامه «وطن» ترکیه» از این موفقیت ایران تیتر زد و روزنامه «حریت» ترکیه از رجزخوانی و قدرت‌نمایی ایران در برابر جهان غرب نوشت.لزوم پرداخت به تکنولوژی فضایی به عنوان یک صنعت بازدارنده

با بررسی روندهای تحلیلی در رسانه‌های غربی و موضع‌گیری‌های آنها درباره پیشرفت‌های فضایی ایران می‌توان از این تکنولوژی به عنوان یک صنعت بازدارنده یاد کرد، با این تحلیل، کند شدن روند پیشرفت این صنعت قابل درک نیست. روند کند شدن این حرکت هم از زمانی آغاز شد که ایران به توافق کامل در 5+1 رسیده بود و از آن زمان تا کارشکنی‌های اخیر دولت ترامپ در موضوع برجام خبر چندانی از پیشرفت‌های فضایی نبود. از زمان کارشکنی امریکا در برجام، دوباره روح تازه‌ای در صنایع فضایی ایران دمیده شد و ماهواره «ناهید 1» به صدر اخبار فضایی آمد.

از همان زمان اظهارنظر روس‌ها هم درباره پیشرفتهای فضایی ایران قابل توجه بود، فضانوردان و دانشمندان فضایی روسیه از زمان پرتاب ماهواره امید به فعالیت‌های فضایی ایران علاقه‌مند شده بودند به عنوان مثال «الکساندر الکساندروف» فضانورد بزرگ روس درباره پیشرفت ایران گفته‌ بود پیشرفت‌های فضایی ایران به عنوان کشوری که در محاصره اقتصادی است قابل تحسین است یا مجلات معتبر فضایی روسیه مانند ماهنامه اخبار فضایی روسیه در چندین شماره به صورت ویژه به صنایع فضایی ایران پرداختند.

در نهایت می‌توان گفت جایگاهی که ایران، امروز در صنایع فضایی کسب کرده‌ است نتیجه دو دهه تلاش دانشمندان کشورمان بوده‌ است.

در خاتمه می توان گفت : با دستیابی ایران به دانش فضایی و پرتاب موفق ماهواره نور چشم انداز روشنی برای برداشتن گامهای اساسی در مسیر جهش تولید و برطرف کردن معضلات و مشکلات اقتصاد کشور در معرض دید اندیشمندان کشور قرار گرفته است.